Evrensel kural... Serbest piyasa sisteminde, "Devlet, ekonomik bir aktör değildir."
Devletin müdahalesi kabul edilmez.
Fakat... Ancak... Lakin... Ama...
Serbest piyasa ekonomisi de, "Sömürü düzeni" değildir.
İşte... Türkiye'deki sorun burada.
Öyle olmasaydı, Cumhurbaşkanı Erdoğan, "5 zincir market piyasayı altüst ediyor" demek zorunda kalmazdı.
Bugün... Konumuz, "piyasa."
***
Yorumsuz
Gezdiğimiz yerlerde çarşıyı, pazarı mutlaka dolaşıyoruz.
"Fiyat etiketlerini" fotoğraflıyoruz...
İzlenimlerimizi yazıyoruz.
Rizeli esnaf, "fiyatları" camekâna yapıştırmış.
5 kilogram pirinç... 50 lira.
Tereyağının kilogramı... 25 lira.
Yoruma gerek var mı?
***
Tepkisizlik
Korona sürecinde yine yollardaydık... Edirne'den Kars'a, Hatay'dan Samsun'a.
7 Eylül 2020... Köşemizde, "2 etiket" fotoğrafı paylaştık.
Gillette Blue 3 tıraş bıçağı 6'lı...
"Piyasada" 19.90'a satılıyordu.
"Zincir markette" ise... 39.90.
Bekledik ki... Bir "ilgiliden" tepki gelsin... Maalesef... Tepki, "sessizlik" oldu.
***
Fiyatlar jet hızında
Bir yıl sonrası... 22 Eylül 2021... Çarşamba... Merak ettik... "Aynı tıraş bıçağının fiyatını."
"Piyasa" etiketi... 29.90.
Zincir market... "68.90."
"Konuyu" yazdık, etiketlerin fotoğraflarını paylaştık.
Tepki... Yine, "derin sessizlik."
Sonunda... Bardaktaki su taştı... Cumhurbaşkanı Erdoğan, müdahale etmek zorunda kaldı.
Ama... Çarşı-pazar ile zincir market etiketleri arasındaki "uçurum" devam ediyor. Hem de büyüyerek.
***
Ulus Hali
Ankara Büyükşehir Belediyesi Tarihi Yeni Hal. Ankaralıların deyimiyle Ulus Hali.
23 Kasım 2021, Salı...
Domatesin kilogramı 4 lira... Erzincan tulum peyniri 32.90... Şiraz hurması 17.50... Mandalina 4... Elma 5 lira.
Zincir market etiketlerini... Biliyorsunuz.
***
'İmam-cemaat' meselesi
Büyükler... Zincir marketler... "Ölçüyü kaçırınca..."
Piyasada... "Peşlerine takılan" çok.
İstanbul-Şişli'de... AnkaraÇankaya'da... İzmir-Konak'ta... Turizm bölgelerinde... Kuaför fiyatları abartılı.
Ama... Ankara'nın Ulus'unda... Berber, 15 liraya saç, 10 liraya sakal tıraşı yapıyor... "Allah bin bereket versin" diyor.
***
Nerede o eski bakanlar?
Geçmişte... Ankara'nın Küçükesat, Çankaya, Aşağı Ayrancı semt pazarında...
"Maliye bakanları" ile karşılaşırdık.
1980 öncesi... İsmet Sezgin, "evinin alışverişini" bizzat yapardı... Pazardan.
1980'ler... Turgut Özal'lı yıllar... Adnan Kahveci, alışverişini yapar, "pazar torbasını" sırtında taşırdı.
1990'lar... Sümer Oral'la, "Çok... Çarşı-pazar dolaştık."
"Onlar" yanlarında "koruma polisleri olmadan" halkın arasına girerlerdi... Pazarın, piyasanın nabzını tutarlardı.
Yıllar içinde... Köprülerin altından sular aktı... "Zincir market" modası çıktı... Pazar alışverişi azaldı... İlgililer, yetkililer, pazarda görünmez oldu... Market etiketleri, kanatlanıp uçtu.
"Zenginin" elbette umurunda değil. Öyle ya... "Ölüm de garibe, zulüm de."
***
Enflasyon ölçer Hayri Baba
Hayrettin Gökdemir... Nam-ı diğer, "Hayri Baba."
Allah, rahmet eylesin... Süleyman Demirel'in, "Yanındaydı... Evinde... Hizmetinde."
Demirel... Başbakan... Ana muhalefet lideri... Veya Cumhurbaşkanı iken... "Hayri Baba'yı, her ay başında çarşıya, pazara gönderirdi."
"Git" derdi:
- Etiketlere bak... Fiyatları not et... Getir.
Devlet... TÜİK aracılığıyla... Her ay, "enflasyon oranını" açıklıyor...
Demirel, bu açıklama ile yetinmezdi.
Özellikle... "Temel tüketim maddelerinin" fiyatlarını, yakından izlerdi... Sebze-meyve... Et, süt, yoğurt... Peynir, zeytin... Şeker... Yumurta... Sıvı yağ, margarin...
Makarna... Deterjan... Kâğıt peçete...
Demirel ile, "Piyasa, çarşı-pazar ekonomisini" çok konuştuk... Ve defalarca da yazdık.
***
Toptan takipte
Köksal Toptan... TBMM eski Başkanı... Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu Üyesi.
"Demirel ekolünden yetişmiş... Adalet Partisi... Doğru Yol" çeşmesinden su içmiş siyasetçi.
Salı günü... Baktık... Masasında, "fiyat listesi."
75 çeşit, ihtiyaç maddesi.
Aylık, listeler halinde... Eylül'de fiyatlar neymiş? Ekim'de ne kadar? Kasım'da kaça satılıyor?
"Bunlar nedir?" diye sorduk... Güldü:
- Aylık enflasyon oranlarını çıkarıyorum.
Ne de olsa... Demirel'in öğrencisi.
***
Kazıklamaya devam
Konya'da... Melike Hatun Çarşısı'nı gezmiştik.
"Fiyat etiketlerini" görünce... "Zincir marketlerle" kıyaslamıştık.
Sonra da... Şu başlığı atmıştık:
"Biri bizi kazıklıyor." Cumhurbaşkanı Erdoğan kızıyor, tepki gösteriyor, önlem almaya çalışıyor ama...
Manisa'da, Trabzon'da, Rize'de, Malatya'da, Manisa'da... Ankara'da... Çarşıpazar gezince... Görüyoruz ki...
"Birileri" milleti kazıklamaya devam ediyor.
