Aile Yılı’na yönelik politikalar arasında özellikle dikkat çekeni çocuk bakımı desteğinin genişletilmesidir. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, geçtiğimiz günlerde Nüfus Politikası Kurulu’nun ilk toplantısında çok önemli açıklamalarda bulundu. Yılmaz, yaptığı açıklamasında ücretsiz ve düşük maliyete sahip çocuk bakım ve çocuk bakım hizmetlerinin önemli olduğunu ve sayıları giderek artan kadın işçilerin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde genişletileceğini ifade etti.
“ÇALIŞAN KADINLARA ÇOCUK BAKIM MERKEZLERİ KREŞLER SAĞLANACAK”
Kadın istihdamını ve doğurganlık oranlarını artırmaya yönelik en etkili teşvik, çalışanların çocukları için güvenli ve erişilebilir anaokulları ve kreş olanaklarının sağlanmasıdır. Mevcut mevzuatta da bu konuyla ilgili önemli düzenlemeler bulunmaktadır.
“İŞYERLERİNDE KREŞ ZORUNLULUĞU”
İşverenlerin çalışanlarına karşı en önemli yükümlülüklerinden biri işyerinde kreş açma yükümlülüğüdür. 150 ve daha fazla kadın çalışanı olan şirketlerin anaokulu açma zorunluluğu vardır. Bir işverenin kreş sağlama yükümlülüğünü ihlal etmesi halinde, çalışanlar geçerli bir fesih bildiriminde bulunabilirler. Kreş açık değilse kıdem tazminatınızı alarak istifa edebilirsiniz.
Gazeteci Ahmet Kıvanç, kadın çalışanlara yönelik iş hukukunun temel unsurlarını anlattı. Kıvanç bugün yazdığı yazıda şunları söyledi: “En az 150 kadın çalıştıran işyerleri anaokulu sağlamakla yükümlüdür. İşverenler doğrudan veya diğer işverenlerle işbirliği yaparak kreş açabilir veya hizmetlerini satın alabilir. İşveren çocuk bakımı sağlama yükümlülüklerini yerine getirmezse, çalışanın hakkı vardır. Kıdem tazminatı ödenmesi şartıyla iş ilişkisinin sona erdirebilir.
“EMZİRME ODASI İLE KREŞLER KURULMALI”
şverenlerin çocuk bakım hizmeti sağlamasını zorunlu kılan düzenlemeler, Endüstriyel Güvenlik ve Sağlık Kanunu kapsamında yayımlanan “Hamile ve Emziren Kadınların Çalışma Şartları, Emzirme Odaları, Anaokulları vb. Hakkında Yönetmelik”te yer almaktadır. Kurallara göre, 150 ve daha fazla kadın çalışanı olan işletmelerin yaş ve medeni durumlarına bakılmaksızın 0-6 yaş arası çocuklara bakmasına izin verilecek ve emziren çalışanlara çocuklarını emzirebilmeleri için bir oda sağlanması gerekecek. Çocuk bakım merkezinin işyerine uzaklığı 250 metreden fazla ise işveren ulaşımı sağlamakla yükümlüdür.
İşverenlerin yükümlülüklerini yerine getirebilmek adına mutlaka çocuk bakım merkezleri açması gerekmiyor. İşverenler ortaklaşa kreş açabilir veya kamu otoritelerinden lisans alan kreşlerle sözleşme yaparak yükümlülüklerini de yerine getirebilirler.
“ÇOCUĞA ALTI YAŞINA KADAR DESTEK SAĞLANIR”
Düzenlemeye göre, henüz ilkokula başlamamış çocuklar kreşlere kayıt yaptırabilecek. İlkokula başlama yaşı 66. ayın tamamlanmasıdır. Anaokulunda çocuklar 9-24 ay, 25-48 ay ve 49+ ay olmak kaydıyla gruplara ayrılırken çocuklar işbaşı yapmadan önce bırakılır, iş bitiminde de alınır. İşyerinde sağlanan çocuk bakım olanaklarının kötüye kullanılmasına müsamaha gösterilmeyecektir. Anne ve babalar teneffüslerde çocuklarını izleyebilir ve onlarla ilgilenebilir.
“İŞVERENLER ANAOKULLARINI DESTEKLEMEK İÇİN VERGİ İNDİRİMİ ALABİLİRLER”
Bir işverenin çalışanlarına kreş veya gündüz bakımevi açarak sağladığı hizmetler, çalışanların gelir vergisinden muaftır. Bir işverenin doğrudan kreş kurması durumunda, oluşan tüm masraflar vergi indirimine tabidir. Vergi matrahınızdan düşebileceğiniz giderlerin bir sınırı yoktur.
Bir işveren kendi kreşini açmayıp mevcut bir kreşten hizmet satın alırsa, çocuk başına düşen aylık brüt asgari ücret miktarının yarısına kadar olan maliyeti gelir vergisi matrahından düşmek zorundadır. 2025 yılına kadar aylık en yüksek indirim limiti 13.002,75 TL’dir.
Bir işveren bunların hepsinden vazgeçip bunun yerine çalışana çocuk bakımı için maddi yardım sağlarsa, bu ödeme ücret olarak kabul edilir ve çalışana o ay için uygulanan oranda gelir vergisine tabidir. Ödemenin çalışana değil de hizmeti satın alan kreşe doğrudan yapılması durumunda vergi kesintisi yapılmaz.
“ERKEK ÇALIŞANLARA DA ANAOKULU DESTEĞİ SAĞLANABİLİYOR”
Erkek çalışanların anneleri vefat eden çocuklarına ve velayeti babalarına devredilen çocuklara da nafaka ödenmektedir.
İşverenin talebi üzerine işveren, tüm erkek çalışanların çocuklarına da bakım hizmeti sağlayabilir. Ancak erkek çalışanların gönüllü olarak sağladığı çocuk bakımı desteği vergi muafiyetine tabi değildir. Ancak, işverenlerin erkek çalışanların çocuk bakımı için sağladığı gönüllü destekler sosyal güvenlik primlerinden muaftır.
“İşverenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde işçinin kıdem tazminatı ile işten çıkarılma hakkı vardır”
150 ve üzeri kadın çalışanı bulunan bir işverenin kreş açma yükümlülüğünü yerine getirmemesi halinde, 0-6 yaş arası çocuğu olan çalışanlar iş sözleşmelerini derhal feshederek kıdem tazminatı talep edebilecek. Çalışanların bu haklarını kullanabilmeleri için öncelikle işverenlerine bildirimde bulunmaları ve taleplerinin kabul edilmemesi veya herhangi bir yanıt alınamaması halinde iş sözleşmelerini yazılı olarak feshetmeleri gerekmektedir. Fesih bildiriminde aşağıdaki bilgiler yer alır: 4857 sayılı İş Kanununun 24 üncü maddesinin II. fıkrasının f bendi uyarınca, işveren, ilgili kanunlara ve ilgili mevzuata göre, iş hukuku kurallarına uygun olarak..
Kadın çalışan sayısının 150’yi geçmesi halinde ise yönetmelik hükümleri uygulanır. Yargıtay, işverenin sosyal yardım yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle iş sözleşmesi feshedilen çalışanlar için kıdem tazminatı ödenmesine ilişkin çok sayıda karar yayınladı. Ancak bir işverenin kreş açmakla yükümlü olduğunu iddia edebilmesi için, işverenin bulunduğu belediyede 150’den fazla çalışanın bulunmasının sağlanması gerekmektedir.
