Netiket gerek Yeni Medya mecraları gerek profesyonel amaçlar gerek sosyal amaçlar için insanların etkileşim içerisine girerek kullandığı karşılaşma alanlarından biri haline gelmiştir. Web 2.0 teknolojilerinin gelişimi ile bu etkileşim, anlık etkileşimi de içine alacak şekilde genişlemiş ve çevrimiçi ortamlar kendine ait sosyal kuralları oluşturmaya başlamıştır. Özellikle orijinal isimli web dönemi ile birlikte yeni medya platformlarında paylaşılan içerikler konusundaki hassasiyet ve endişe artmıştır. İnternetin ilk çıktığı dönemlerindeki gibi takma isimlerle değil gerçek isimlerle ve kimliklerle yeni medya platformlarında yer almak, buralarda gerçekleştirilen aktivitelerin kişilerin dijital ayak izine, kimliğine ve dijital itibarına etki etmesi sonucunu ortaya çıkarmıştır.
SOSYAL MEDYADA KİMLİK
Google Plus ve Facebook’un başlattığı gerçek isim ve kimlikler ile platformda yer alma politikası, diğer sosyal medya platformlarına da sirayet etmiş ve kullanıcılar büyük oranda kendi isimleriyle ve kimlikleriyle bu platformlarda yer almaya başlamışlardır.Normal hayatta olduğu gibi internette de uyulması gereken belirli görgü kuralları vardır. Çevrimiçi iletişimde uyulması gereken bu görgü kuralları netiket kavramıyla anılmaya başlanmıştır.
NETİKETİN ORTAYA ÇIKIŞI
Netiket, kelimesi ağ anlamına gelen ve çevrimiçi ağları anlatan “net” ve görgü kuralı anlamına gelen etiket (etiquette) kelimelerinin bir araya getirilmesiyle oluşmuştur.Cambridge sözlüğüne göre etiket “Belirli sosyal gruplar ya da sosyal durumlarda kabul gören davranışları belirleyen adap kuralları” olarak tanımlanmıştır. Etiket sözcüğünün asıl kökeni Fransızca’da takmak anlamına gelen estiquette sözcüğüne dayanmaktadır. Etiket sözcüğünün bugünkü anlamını kazanması zaman almıştır. Ancak 17. Yüzyılda Fransız Kralı LoisXIV zamanında gerçekleşmiştir. Sarayında sık sık ziyaretçiler ağırlayan Lois XIV, ziyaretçilerin kendi nasıl isterse öyle davranmasını, sarayda gezerken belirli kurallara uymasını sağlamak üzere çeşitli birçok yere etiket (etiquettes) adı verilen tabelalar astırmış ve koyduğu davranış kurallarını bu yolla aktarmıştır. Fransa Kralının sarayından çıkan etiket terimi yeni medya mecralarına aktarılmıştır, yani görgü kuralları zaman içerisinde değişerek ve kullanıldığı kültür ve mekân/platforma göre şekillenerek varlığını sürdürmeye devam etmiştir. Bugün yeni medya platformlarında uyulması gereken etiket, netiket olarak anılmaktadır. Netiket, elektronik araçların ve çevrimiçi aktivitelerin insanlar tarafından nasıl uygun ve usturuplu şekilde kullanımını tanımlamaktadır. Literatüre bakıldığındaise netiketin, internet etiğini anlatmak için kullanılan netik (nethics) sözcüğüyle karıştırıldığı görülmektedir.
NETİKET VE NETİK AYRIMI
Etiket, yani görgü kuralları ve etik bazı durumlarda birbirine ne kadar yaklaşsa da ikisi de çok farklı anlamlar taşır. Etik sözcüğünün kelime anlamı ise töre bilimi, çeşitli meslek kollarında tarafların uyması gereken kurallar ya da kaçınılması gereken davranışlar, ahlaki ve ahlakla ilgili şekillendirilmiştir. Etik, ahlak felsefesi olarak da anılmakta ve ahlaki olanın özünü ve temellerini araştıran bilim, insan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen bir felsefe dalı olarak tanımlanmaktadır. Tanımlardan da anlaşılacağı üzere etik, etiket yani görgü kuralına göre çok daha kapsamlı ve genel olarak ahlakla ilgilidir. Bu nedenle netiket ve netikterimlerini birbirinin yerine kullanmak doğru değildir. Bir örnekle açıklamak gerekirse, herhangi bir sosyal medya platformunda çok sayıda özçekim paylaşmak etik bir problem olarak görülmez fakat netiket eksikliği olarak görülebilir.
İLETİŞİMDE BOYUT FARKI
Yüz yüze iletişim dolaysız ve mesafesizdir; birbirine fiziksel olarak yakın insanlar arasında gerçekleştirilir. Yüz yüze iletişimin doğrudan, dolaysız, araçsız ve mesafesiz oluşu, onu diğer iletişim türlerine göre üstün kılar. İletişim esnasında gönderici alıcıyla direkt olarak etkileşim içerisine girebiliyorsa, alıcının eylem, mimik, tavır ve cevaplarını dikkate alarak davranışlarını düzenleyebilir, alıcının istediği gibi davranabilir.
Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi 8, yanlış anlaşılmaların kolayca çözülebileceği, tarafların diğerinin söylediklerini beden dili ve diğer görsel öğelerin yardımıyla daha rahat anlamlandırabildiği veya anlamlandıramadığı durumlarda karşı taraftan anlık olarak açıklama isteyebileceği yüz yüze iletişimin etiket yani görgü kuralları mevcuttur. Yeni medya platformlarında kurulan iletişimde ise yüz yüze olma öğesi şüphesiz en büyük eksikliktir. Görüntülü görüşmeye imkan tanıyan platformlarda bile etkileşime giren iki kişi arasında geçen diyalogda, bireyler birbirlerini yüz yüze iletişimde olduğu kadar detaylı göremediği için birbirini anlayamaz, dolayısıyla ikili arasında sağlıklı bir iletişim gerçekleşme ihtimali yüz yüze iletişimdekinden düşük olur.
YÜZ YÜZE İLETİŞİMİN ÖNEMİ
Örnek vermek gerekirse, görüntülü bir sohbet esnasında karşı tarafı can kulağıyla dinliyormuş gibi görünen bir kişi aynı anda, kameranın görmediği bir noktadaki televizyonu izliyor olabilir ya da başka bir işle ilgileniyor olabilir. Yeni medya platformlarında yürütülen sosyal iletişimin büyük bir kısmını yazılı iletişim ve görseller oluşturmaktadır.Yazılı iletişim kalıcı olmakla birlikte sözel ifadelere göre çok daha ciddi, kesin algılanır. Yüz yüze iletişim ve çevrimiçi iletişim arasındaki bu farklar dolayısıyla yeni medya platformları için ayrı etiket kuralları gerektirmiştir ve böylece netiket kavramı ortaya çıkmıştır.
