GEÇMİŞ ZAMAN OLUR Kİ…
Çok yoğun gündemle günlerimiz geçiyor. Bu yoğunlukta yakın geçmişi bile hatırlamakta zorlanıyoruz ve önemli bir çok olayı kısa sürede unutuyoruz. Afyonlulara basit bazı sorular sorsak, söz gelişi Afyon’da üst görevlerde bulunmuş 5 valinin, belediye başkanının, bakanlık yapmış milletvekillerinin, rektörün, merkez komutanının, başsavcının adlarını sıralamalarını istesek, doğru cevap verecek acaba kaç kişi çıkar? Önümde TBMM 1950, 9. dönem albümü duruyor. Aradan 69 yıl geçmiş.
14 Mayıs 1950’de genel milletvekilliği seçimleri yapılmış ve sonuçta 27 yıllık CHP’nin tek parti dönemi sona ermişti. Bu seçimler ile kapalı oy, açık tasnif sistemi getirilmiş ve hiçbir tenkide yol açmadan sonuçlar alınmıştı. O dönemde milletvekili sayısı sabit değildi. Belli bir nüfus sayısına göre iller milletvekili çıkarıyordu. Bu tarihte 63 ilin (Uşak henüz il yapılmamıştı) çıkardığı milletvekili sayısı 487’iydi Seçim sonuçlarına göre:
- Demokrat Parti 396
- CHP 68
- Millet Partisi 1
- Bağımsızlar 7
(13 eksik sayının 11’i, 2 il merkezinden aday olan Celal Bayar, Adnan Menderes, İsmet İnönü vb. milletvekillerinden kaynaklanıyordu). Bağımsızlar siyasi parti listelerinden seçime katılıyorlardı. Bunlar arasında (DP) Ali Fuad Cebesoy, Halide Edib Adıvar, Suat Hayri Ürgüplü, Nadir Nadi de bulunuyordu. Bu dönemde 3 bayan milletvekili de (DP) seçilmişti:
- Nazlı TLABAR (1913), Amerikan Kız Koleji, Almanya’da felsefe, Almanca, Fransızca, İngilizce, Rumca.
- Halide Edib ADIVAR (1982), Amerikan Koleji, Edebiyat Fakültesi, edebiyat profesörü, İngilizce, Fransızca.
- Tezer TAŞKIRAN (1905), Edebiyat Fakültesi, Fransızca, İngilizce, az Almanca.
Bu dönemde İstanbul’dan (DP) 3 azınlık milletvekili TBMM girmişti:
- Salamon ADATO (1894), Hukuk Doktoru, Paris Üniversitesi, Fransızca, Almanca, İngilizce.
- Ahilya MOSHOS (1884), Hukuk, Rumca, az Fransızca.
- Andre VAHRAMBAYAR (1890), Tıp (Paris), Fransızca, Ermenice.
DP Batı illerinin yaklaşık tamamından, CHP ise Doğu ve Karadeniz illerinden milletvekili çıkarmıştı. Albümün ilk sayfasında Afyonkarahisar (o tarihte henüz Afyon olmamıştı) yer alıyordu. Sonraki yıllarda il olan Adıyaman ve adı değişen Adana (Seyhan) başa geçti.
Bu dönem Afyon 9 milletvekili çıkarmıştı:
- Abdullah GÜLER (1894, Sandıklı, lise))
- Süleyman KERMAN (1896, Emirdağ, orta)
- Bekir OYNAGANLI (1912, Şuhut, orta)
- Kemal ÖZÇOBAN (1908, Afyonkarahisar, hukuk)
- Ali İhsan SABİS (1882, İstanbul, Harb Akademisi)
- Avni TAN (1890, Tosya, tıp)
- Salih TORFİLLİ (1895, İstanbul, orta)
- Ahmed VEZİROĞLU (1901, Dinar, orta)
- Gazi YİĞİTBAŞI (1898, Bolvadin, rüştiye)
Afyon’un 9 milletvekilinin toplam çocuk sayısı 33 idi (Yiğitbaşı 7 çocuklu). Bu milletvekillerinin 6’sı Afyon’ludur. Ancak il merkezinden yalnızca bir milletvekili bulunuyordu. Ali İhsan Sabis Paşa’nın son derece ilginç bir hayat hikayesi vardır. Kahramanlıklar göstermiş, Malta’ya sürülmüş, hapse atılmış ve milletvekili olmuştur. Gazi Yiğitbaşı, AKÜ eski rektörü Prof.Dr. Şahabettin Yiğitbaşı’nın babasıdır. 1961 yılında Yassıada Mahkemeleri sırasında vefat etmiştir. Avni Tan, 16. dönem Afyon milletvekili ve eski Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı Dr. Mete Tan’ın babasıdır.
Bu seçimlerde DP Batı Anadolu’dan, CHP ise Doğu Anadolu’dan ve Karadeniz Bölgesinden milletvekili çıkarmıştı. Yabancı dil olarak Fransızca, Almanca, İngilizce biliniyordu. Ayrıca Kürtçe, Zazaca, Arapça ve Farsça’yı beyan eden milletvekilleri de bulunuyordu.
Afyon’da 1950’lerdeki olayları hatırlayıp, ayrıntılarıyla tartışabileceğimiz maalesef çok az insan kaldı.
Temennim bir basın mensubunun mevcut milletvekillerimizin bir analizini yapmasıdır.
...